İletişim teknolojilerindeki gelişmeler, iletişim kuramcısı Marshall McLuhan’ın “dünya küresel bir köydür” sözünü haklı çıkarır nitelikte. Dil bilmenin bu denli önemli olmasıyla birlikte tercümanlara olan ihtiyaç da artıyor. Tam da bu noktada gündeme gelen soru ise şu: Yeminli tercüman nasıl olunur? Gelin yeminli tercüman olmak için gerekenler konusuna açıklık getirelim.
Yeminli Tercümanlık Nedir?
Yeminli tercüman olmak için sağlanması gereken koşullar ve tamamlanması gereken evraklar vardır. Türkiye’de tercüman olmak için nelerin gerekli olduğunu açıklamadan önce; yeminli tercümanlığın aslında ne olduğunu açıklamalıyız. Nitekim tercümanlığın çevirmenlik olduğu yönündeki algı doğru değildir. Üstelik yeminli tercüman ile tercüman arasında da birtakım farklılıklar söz konusudur.
Yaygın kanının aksine tercümanlık ile çevirmenlik aynı değildir. İki meslekte görev tanımı arasında farklılıklar vardır. Tercüman ile çevirmen arasındaki farkları şöyle sıralayabiliriz:
- Çevirmen, yazılı belgeleri çevirirken; tercüman sözlü kelimeleri de tercüme eder. Kaynak dile ait yazılı metin üzerinden çeviri yapanlar mütercim tercüman olarak adlandırılır.
- Çeviride yapılan hataların düzeltilmesi mümkünken; tercümanlıkta anlık yapılan tercümelerin düzeltilmesi mümkün olmayabilir.
- Çevirmenlikte kaynakların incelenmesi mümkün olabilirken; tercümanlıkta böyle bir kaynaktan söz edilemez.
Tercümanlar, yazılı ve sözlü olarak tercümanlık yapabildiği gibi yeminli ve yeminsiz olarak tercümanlık yapabilirler. Bir tercümenin, yeminli tercüme olarak nitelendirilebilmesi için resmi bir belge olması ve üzerinde yeminli tercüman kaşesi ve imzası bulunması gerekir. Noterde yemin zaptı almamış bir tercüman tarafından imzalanan herhangi bir belgenin resmi geçerliliği yoktur. Yeminli tercümanlar tarafınca imzalanabilen resmi nitelikteki belgeler şunlardır: Kimlik, nüfus kayıt örneği, transkript, ölüm belgesi, banka dökümü, pasaport, diploma, doğum belgesi, vize, evlilik cüzdanı.
Tercüman Olmak İçin Ne Gerekiyor?
Tercümanlık yapmak için gerekenler, yeminli ve yeminsiz tercüman için farklılık gösterir. Ortak nokta ise ilgili eğitimi almaktır. Tercüman unvanıyla çalışabilmek için dil ve edebiyat bölümlerinden (örn. İngiliz dili ve edebiyatı), mütercim tercümanlık bölümlerinden (örn. Almanca mütercim ve tercümanlık) veya çeviribilim bölümünden mezun olmak gerekir. Lisans diplomasına ek olarak yazılı ve sözlü çeviri yapabilme becerisini gösteren sınav sonuç belgeleri de gereklidir.
Nasıl Yeminli Tercüman Olunur?
Yeminli tercüman olmak için çok iyi düzeyde yabancı dil bilmek gereklidir. Elbette bunu YDS veya eşdeğerdeki bir sınav (örn. TOEFL, İELTS) puanıyla belgelemek gerekir. Bu noktada YDS ile yeminli tercüman olunur mu konusuna açıklık getirelim. Bu sınavlardan alınan belgeler, yeminli tercüman olma talebi gösterilen dile, bir nevi hedef dile yatkınlığınızı gösterir. Ne var ki bu belgelere ek olarak tamamlanması gereken şartlar söz konusudur. Şartların sağlanmasının ardından yeminli tercüman yemin metni ile zapt almak ve yeminli tercüman kaşesine sahip olmak gerekir. Bu işlemler noterde yapılabilen işlemlerdir.
Noter Yeminli Tercüman Nasıl Olunur?
Yeminli tercümanlık başvurusu olumlu sonuçlandığında ve yemin zaptı alındığında yeminli tercüman unvanıyla çalışılabilir. Notere başvuru yapmak isteyen kişilerin Türk vatandaşı olması şart değildir. İkamet kartı veya çalışma izni kartı olan yabancılar da noter yeminli tercüman olmak için notere başvuruda bulunabilir. Diğer başvuru şartları şu şekildedir:
- Başvurulan noterin bulunduğu şehirde ikamet etmek,
- 18 yaşını doldurmuş olmak,
- Adli sicil kaydında adli vaka bulunmaması.
Noter yeminli tercüman olabilmek için gerekli belgeler ise şunlardır:
- Lisans diploması ve transkript belgesi (Eğitim yurt dışında alınmışsa belgenin noter onaylı çevirisine sahip olmak gerekir.)
- Uzman olunan dildeki yetkinliği gösteren yabancı dil sınavı sonuç belgesi (Belge yabancı dilde düzenlenmişse noter onaylı çevirisi gerekir.)
- Tercüman bilirkişi başvuru formu
- Varsa ruhsatnameler
- Nüfus kayıt örneği
- İkametgâh belgesi
Yeminli tercüme hizmeti alan kişilerin veya kurumların haklarının korunması için başvurusu olumlu sonuçlananların noter huzurunda yemin etmeleri gerekir. Hukuk sistemi tarafından güvence altına alınan yeminli tercüman yemin metni şöyledir:
“Yabancı dilden (örn. İngilizceden) Türkçe diline, Türkçe dilinden yabancı dile (örn. İngilizce diline) yapacağım tercümeleri sadakat ve özenle; konuşulanlara, bilgi ve açıklamalara, ibraz edilen belgelere ve taleplere uygun şekilde yapacağıma, öğrendiğim veya öğreneceğim sırları açıklamayacağıma, başkalarının ısrar ve telkinleri ile hareket etmeyeceğime namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine noter huzurunda yemin ederim.”
Kişiye yeminli noterlik yapma hakkı kazandıran, yemin zaptının hem tercüman hem de noter tarafından imzalanmış olmasıdır.
Adli Yeminli Tercüman Nasıl Olunur?
Adli yeminli bilirkişi tercüman olmak için adalet komisyonları huzurunda yemin etmek gereklidir. Başvuru sürecinde istenen belgeler, yeminli tercümanlık başvurusunda istenen belgelerden farklı değildir. Başvuru süreci ise şöyle ilerler:
- İl adliyelerinin web sitelerinde adli yeminli tercüman ilanı yayımlanır.
- Yılın 15-31 Ekim tarihleri arasında başvurular kabul edilir.
- Başvuru Adli Yargı Adalet Komisyonu Başkanlıklarına veya mahallî Cumhuriyet başsavcılıklarına şahsen gerçekleştirilir.
- Başvuruları uygun görülenlerin isimleri adliye divanhanesinde veya web sayfasında duyurulur.
- Listede ismi yer alan adaylar toplu olarak yemin edilir. (İkinci defa başvuranların yemin etmesi gerekli değildir.)
Adli yeminli tercümanlık için süre 1 yıldır. Bilirkişilik süresi tamamlanan kişiler tekrar başvuruda bulunur.
İşaret Dili Yeminli Tercüman Nasıl Olunur?
İşaret dili tercümanı olmak için işitme engelliler öğretmenliği bölümünde okumuş olmak, Türk işaret dili ve sağır çalışmaları yüksek lisans programını tamamlamış olmak veya 120 saatlik MEB onaylı işaret dili sertifikasına sahip olmak tercümanlık yapmak için yeterlidir. Yeminli işaret dili tercümanı olmak için şartlar ve istenen belgeler yabancı dillerde yeminli tercümanlık yapmak isteyen kişilerden talep edilenlerle aynıdır.
Tercümanlar Ne Kadar Kazanıyor?
Yeminli tercüman olmaya ilişkin detaylara değinirken yeminli tercüman ile yeminsiz tercüman arasında birtakım farklılıklar bulunduğuna işaret etmiştik. Bu farklılıklar tercüman maaşı ne kadar sorusunun yanıtı üzerinde de belirleyicidir. Yeminli mütercim tercüman maaşı ile yemin zaptı imzalamamış olan mütercim tercümanların maaşları arasında farklılık vardır.
Çalışılan bölge, bilinen dil sayısı, dilin türü (zorluğu, konuşulma sıklığı) ve tecrübe yeminli tercüman maaşları üzerinde belirleyici olan unsurlardır. Buna göre tercümanların kendilerini geliştirmelerinin önemli olduğunu söyleyebiliriz. Özel sektörde yeminli tercüman maaşı 50,000 TL’ye kadar çıkabilir. İşaret dili tercümanlarının daha fazla kazanması mümkündür.
Özetle;
Türkiye’nin eğitim haber potalı olarak ‘nasıl olunur’ yazı dizimiz ile mesleki unvanlara nasıl sahip olunduğu konusuna parmak basıyoruz. Türkiye’de en çok merak edilen mesleklerden biri olan yeminli tercümanlık konusuna da açıklık getirmek istedik ve yeminli tercüman nasıl olunur sorusunu yanıtladık. Farklı kültürlere ilgiliyseniz ve yabancı dil öğrenmeye yatkınsanız mesleği tercih etmenizi öneririz.
