İletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte medya sektörü bambaşka bir yöne evrildi. Dijital yayınların, hatta e-kütüphanelerin sayısı artarken basılı yayınlar da hiç eskimedi. Durum böyle olunca editörlük mesleği de niş alanlara ayrıldı ve editör ne iş yapar çoğu insan için merak konusu oldu. Yazımızda bu konuyu ele alıyoruz.
Editörlük Nedir?
Editör, yazarın anlatmak istediğini okuyucuya en iyi şekilde anlatması için aracılık eden kişidir. Editörlük ise editörün görev ve sorumlulukları kapsamında yaptığı işler için kullanılan bir kavramdır. Editör olmak için özellikle mezun olunması gereken bir bölüm yoktur. Bununla birlikte iletişim fakültesinden veya Türk Dili ve Edebiyatı ile Türkçe öğretmenliği bölümünden mezun olan kişiler yayıncılık sektöründe öncelikli olarak editör unvanı verilen kişilerdir. Meslekte esas olan, kişinin editöryal yeteneklere sahip olup Türkçe dil bilgisi ve yazım kurallarına hakim olmasıdır.
İletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler sayesinde yeni medya kavramını ortaya çıkmış ve yayınlar dijitalleşmiştir. Bu durum, editörlüğü yalnızca kitap ve dergi için gerekli bir hizmet olmaktan çıkarmış ve editör mesleğinin niş alanlara ayrılması için ortam oluşturmuştur. Bugün editörlük kavramı, dergi editörü ve kitap editörüne ek olarak şu mesleki unvanlar ile anılmaktadır: İçerik editörlüğü, video editörlüğü (kurgu editörlüğü), internet haber editörlüğü.
Editörlük her ne kadar aşina olunan bir kavram olsa da toplumun bilgi sahibi olduğu bir alan değildir. Toplumda editörün yazarlık ve redaktörlük ile aynı olduğu yönünde yaygın kanı vardır. Oysa bu üç meslek arasında önemli farklılıklar vardır.
Editör ile yazar arasındaki fark şudur: Yazarlar kendi oluşturdukları kurguyu, yalnızca içerik olarak ele alıp mantık ve kurgu hatalarını göz önünde bulundurmadan bir sanat eserine dönüştürürken; editörler yazarın eserini Türkçenin genel yazım kurallarına ve anlatım noksanlıklarına göre değerlendirerek düzeltme işi yaparlar. Nitekim editörlük SGK meslek kodu, düzeltmen (basın yayın) olarak da geçer.
Odak noktasında yazılı metinler olan işlerde hem editörlere hem de redaktörlere ihtiyaç duyulur. İki mesleki unvanın gerekliliğinin aynı olması iş tanımının da aynı olduğunu düşündürür; fakat editörlük ile redaktörlük aynı değildir. Editör ve redaktör arasındaki fark, redaktörün eksiklikleri, hataları ya da fazlalıkları ederken; editörün redaksiyon yapılmış metinleri yayım için hazırlamasıdır. Redaktöre daha çok çeviri hizmetlerinde ihtiyaç duyulur.
Editör Ne Yapar?
Yazımızın bu aşamasına kadar meslek ve hizmet olarak editörlükten bahsettik. Gelelim editör ne yapar konusuna. Editörün temel görevi metnin baskı ve yayın sürecini yöneterek yazarın, okuyucuya anlatmak istediği mesajı verebilmesini sağlamaktır. Editörün yapması gerekenler hangi alan için editörlük hizmeti verildiğine göre değişkenlik gösterir.
Kitap Editörü Ne İş Yapar?
Kitap editörleri, kitap seçimi ve oluşturma sürecinde aktif görev alan meslek elemanlarıdır. Kitap editörlerinin görevlerini şöyle sıralayabiliriz:
- Kitabı inceleyip yayımlanması için öneride bulunmak,
- Yazar veya çevirmenin biyografisini yazmak,
- İçindekiler, önsöz gibi bölümleri hazırlamak,
- Görsel materyaller belirlemek veya belirlenen görseli telif hakkı, maliyet, baskıya uygunluk gibi kriterlere göre değerlendirmek,
- Satışı desteklemek için önerilerde bulunmak,
- Kitaptaki bilgileri yayım tarihine göre güncellemek,
- Metni dil bakımından kontrol edip değiştirmek,
- Metni içerik bakımından kontrol edip mantık ve kurgu hatalarını yazarın izin verdiği ölçüde düzeltmek,
- Metinde kullanılan terminolojiyi uygunluk ve doğruluk bakımından kontrol etmek,
- Yazar ile dizgi personeli ve dijital pazarlama ekibi arasında koordineli bir çalışma ortamı oluşmasını sağlamak,
- Hukuki için sorun oluşturabilecek (telif hakkı) bir durum olup olmadığını kontrol etmek,
- Tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde yer almak.
Yazının basım için hazırlanmasına ek olarak tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde de görev almaları, editörler için kullanılan şu ifadenin yerinde olduğunun göstergesidir: “Kitapların gizli kahramanı”.
Dergi Editörü Ne İş Yapar?
Dergi editörlüğünde de genel olarak kontrol ve düzeltme işlemleri yapılır. Dergilerde editörlük yapan kişilerin yazarları yönetmesi, yazarlara brif göndermesi, basım öncesinde son okumayı yapması ve tasarım ve fotoğrafları denetlemesi gerekir. Dergi editörünün bu görevleri yaparken medya hukukunu ve endüstri etik kurallarını gözetmesi önem taşır.
İçerik Editörü Ne İş Yapar?
İnternet teknolojilerinin gelişmesi ve internet kullanımındaki artış kitap ve dergilerin e-halinin türemesine ortam hazırlamıştır. Aynı zamanda içerik pazarlaması en değerli pazarlama türlerinden biri haline gelmiştir. Web sitelerinde e-bülten, kategori tanıtım yazısı, ürün tanıtım yazısı ve bilgi verme amacı taşıyan blog yazısı üreten kişiler içerik editörü olarak adlandırılırlar.
İçerik editörü olma koşulu da editörlük ile aynıdır. Yapılan işler ise dijital dünyanın kurallarına göre şekillenir. Dijital dünyanın kuralları ile kastettiğimiz ise arama motoru pazarlaması anlamına gelen SEO’dur. İçerik üreticilerinin “SEO dostu” olarak ifade edilen içerikler oluşturması, oluşturulmuş içerikleri düzenleyip yayına hazırlaması, içerikleri görsel materyaller ile zenginleştirmesi ve sitenin yayım politikasına göre yayımlaması gerekir. İçerik üreticileri içerikleri sosyal medya platformlarında yayımlayarak sosyal medya pazarlaması da yapmış olurlar.
Kurgu Editörü Ne İş Yapar?
Kurgu editörlüğü, montaj veya video editörlüğü olarak da ifade edilir. Video editörü olarak çalışmak için radyo, televizyon ve sinema, kurgu, ses ve görüntü yönetimi, sinema ve televizyon veya radyo ve televizyon programcılığı bölümlerinden mezun olmak veya kurgu programları üzerine eğitim almış olmak gerekir. Video editörleri hem video çekmek hem de ham video görüntülerine yazı, grafik, ses veya özel efektler eklemek işlerini yaparlar.
Video editörlüğünün basılı yayın editörlüğü veya içerik editörlüğü ile farklılığı video düzenleme programları kullanılmasıdır. Video editörlerine daha çok film ve müzik endüstrisi ile eğitim ve reklam sektörlerinde ihtiyaç duyulur. Video editörlerinin iyi bir müzik kulağına sahip olmaları, kamera türlerine ve dosya formatlarına dair bilgi sahibi olmaları gerekir.
Editör Ne Kadar Maaş Alır?
Editörlerin görevlerinin eserin dijital ortamda olup olmadığına göre değiştiğini belirtmiştik. Aynı durum editör maaşları için de geçerlidir. İçerik editörlüğü genel olarak serbest olarak yapılır ve sosyal haklar, yan haklar söz konusu olmaz.
Bir halkla ilişkiler ajansına bağlı olarak içerik editörlüğü yapılması durumunda editör maaşı asgari ücret veya asgari ücretin biraz üzerinde olur. Dergi editörü maaşı ile kitap editörü maaşı arasında da farklılık vardır. Editörün çalıştığı yayınevi veya derginin popülerliği, ajansın kurumsallığı maaş üzerinde önemli ölçüde belirleyicidir.
Kitap editörlüğünde en yüksek maaş 10 bine yakındır. Kitap, dergi ve video editörlüğünde maaş başlangıçta asgari ücretin üzerine çıkmaz. Yüksek maaş almak için editörün çok deneyimli olması gerekir. Yabancı dil bilen bir editör çevriri editörlüğü yaparak yüksek kazanç elde edebilir.
Kitap editörlerinin diğer ülkelerde ne kadar maaş aldığını merak edenler için Türkiye’nin kitap platformu Bookinton ekibinin araştırmasından bahsedelim. Bookinton’un araştırmasına göre deneyimsiz bir kitap editörü ABD’de aylık asgari 4 bin 359 dolar alırken; Türkiye’de deneyimli bir kitap editörünün geliri 550 dolar (çok iyi bir yayınevinde çalışan). Bookinton’da araştırma ile ilgili olarak yayımlanan şu tablo kitap editörlerinin gelir durumuna ilişkin bilgi vericidir:
Aynı sitede kitap editörlüğü fiyat araştırması sonucu yayımlanmıştır. 58 kişinin katıldığı araştırmada katılımcılara aldıkları ücrete ek olarak sektörde kaç yıllık deneyime sahip oldukları ve çalışma şartları sorulmuş. Katılımcıların %31’i 4200-6000 TL aralığında kazandığını; % 85,7’si aldıkları ücretten memnun olmadıklarını belirtmiştir. Kayıt dışı çalışma ile ilgili konuda yaptığınız işler için fiyatı nasıl belirliyorsunuz sorusu zorluk ve teslim süresine göre (%45,7) olarak yanıtlanmıştır.
Özetle;
Sizler için editörlük nedir, editör ne iş yapar sorusunu yanıtladık ve editör nasıl olunur, editörün görevleri nelerdir merak edenler için mesleği mercek alına aldık. Editör redaktör farkı, dergi editörlüğü gibi konulara da açıklık getirdik. Bilgi kirliliğinin yoğunluğu düşünüldüğünde editörlük mesleği oldukça değerli bir meslektir. Video ve içerik editörlüğünün, geleceğin mesleği olduğunu söylememiz de yanlış olmayacaktır. Yeteneklerinizin bu meslek ile uyuştuğunu düşünüyorsanız editörlük üzerine eğitim verilen sertifika programları hakkında bilgi edinmek için şu yazımızı okumalısınız: Editörlük eğitimi
