Arkeoloji bölümü okumak, çoğu kişi için boşa giden 4 yıl, kimileri için ise sosyal bilimlerin en temel alanlarından birini öğrenme fırsatıdır. Arkeoloji bölümü ile ilgili bilinmesi gereken temel şeylerden biri ise bu bölümü nitelikli üniversitelerde okuyup 4 yılı iyi değerlendirmeniz gerektiğidir. Biz de bölümler yazı dizimizin bugünkü konuğu olarak arkeoloji programını inceleyip size gerekli bilgileri aktaracağız.
Arkeoloji Bölümü Nedir?
Arkeoloji bölümü, yazının keşfinden önceki tarih sahnesine ışık tutan arkeoloji disiplinini ele alır. Sosyal bilimler açısından tarih öncesi, klasik arkeoloji ve ön Asya arkeolojisi esas alan bölüm, tarih bilimine de referans verici derslere sahiptir. Bu bakımdan arkeoloji programı ile tarih bölümü yakından ilişkili sosyal bilim dallarıdır.
Arkeoloji lisans programı ile ilgili bilinmesi gerekenlerden biri de bölümün 4 yıllık eğitim sunmasıdır. Bölüm, arkeoloji disiplinini derinlemesine inceleme olanağı sunarak bugünün arkeologlarını yetiştirme amacı taşır. Bundan dolayı da bölümü tercih etmek isteyenlerin, arkeolog olma hedefine sahip olması önemlidir. Bölüm nezdinde sık sık dile getirilen “4 yıl boşa gitti“ ifadelerini kullanmamak için sosyal bilimlerin bu güzide alanına meraklı olmak gerekir.
Bölüm, genel olarak paleolitik dönemden Roma dönemine uzanan arkeolojik bilgileri ve arkeolojik çevreleri esas alır. Zengin ve geniş bir ders içeriğine sahip olan arkeoloji bölümü, Anadolu’nun tarihine ışık tutma açısından da Türkiye’nin en önem vermesi gereken bölümlerdendir. Bununla beraber arkeoloji bölümünün bazı eksikleri ve dezavantajları mevcuttur. Bunların tümü ise ülkemizde sosyal bilimlerin hâlâ gelişme evresinde olmasıdır.
Ayrıca arkeoloji gezi ve kazılarına verilen destek de diğer bölgeler ile kıyaslandığında oldukça azdır. Buna rağmen bölümü okuyarak arkeolog unvanına sahip olmak isteyenler için olanaklar da hiç yok değildir. Lisans eğitime bağlı olarak 4 yıllık süreçte, arkeoloji biliminin tarihsel gelişimi, yöntemleri ve ön arkeoloji dönemleri aktarılır. Arkeolojiye giriş niteliğindeki derslerden sonra ise bu bilimin uygulanmasına geçilir. Genel olarak arkeoloji eğitimi, sosyo-kültürel tarih hakkında bilgi edinmek isteyenler için en ideal bölümlerdendir.
Arkeoloji Bölümü Dersleri Nelerdir?
Bölümle alakalı merak edilen sorulardan birini de yanıt verelim. Toplam, 124 üniversitede programı bulunan arkeoloji eğitimi, temel olarak bu disiplinin esaslarını ve bilgilerini iletir. Buna yönelik arkeoloji bölümü dersleri de yöntem bilgisi ile birlikte tarih sahnesinde arkeolojik bulguların yerine odaklanır. Bölüm, tarih ve arkeoloji biliminin daha detaylı bir şekilde analiz edilmesine yönelik eski dillerin eğitimi de verir. Ayrıca tarih öncesi çağlar ile birlikte ÖnAsya, Anadolu, Mezopotamya gibi bölge ve uygarlık merkezlerindeki arkeolojik bulgular da derslerde konu edinir. Genellikle arkeoloji bölüm dersleri şu şekildedir:
- Arkeolojiye Giriş
- Arkeolojide Yöntem ve Terminoloji
- Arkeolojik Kazı ve Araştırma Teknikleri
- Uygarlık Tarihi
- Mezopotamya Arkeolojisi
- Kültürel Antropoloji
- Roma Arkeolojisi
- Arkaik Dönem
- Anadolu Tarihi
- Sümerce
- Akadça
- Hititçe
- Anadolu Arkeolojisi
- Grekçe
Yukarıdaki dersler dışında çoğu bölümde yer alan Türk dili, bilgi ve iletişim teknolojileri ile Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi dersleri de verilir. Yine mitoloji ve kültür tarihi ile ilgili seçmeli dersler de öğrencilerin ilgisine sunulur.
Arkeoloji Bölümü Olan Üniversiteler
Arkeoloji programını ele alarak öğrencilere ulaştıran devlet ve vakıf üniversiteleri şu şekildedir:
| Akdeniz Üniversitesi |
| Adıyaman Üniversitesi |
| Anadolu Üniversitesi |
| Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi |
| Ankara Üniversitesi |
| Atatürk Üniversitesi |
| Aydın Adnan Menderes Üniversitesi |
| Bursa Uludağ Üniversitesi |
| Çanakkale OnSekiz Mart Üniversitesi |
| Çukurova Üniversitesi |
| Dicle Üniversitesi |
| Dokuz Eylül Üniversitesi İÖ |
| Dokuz Eylül Üniversitesi |
| Düzce Üniversitesi |
| Gaziantep Üniversitesi |
| Harran Üniversitesi |
| Hacettepe Üniversitesi |
| Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi |
| Hitit Üniversitesi |
| İzmir Demokrasi Üniversitesi |
| Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi |
| Karabük Üniversitesi |
| Karadeniz Teknik Üniversitesi |
| Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi |
| Kocaeli Üniversitesi |
| Kütüphane Dumlupınar Üniversitesi |
| Manisa Celal Bayar Üniversitesi |
| Mardin Artuklu Üniversitesi |
| Mersin Üniversitesi |
| Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi |
| Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi |
| Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi |
| Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi |
| Ondokuz Mayıs Üniversitesi |
| Pamukkale Üniversitesi |
| Selçuk Üniversitesi |
| Süleyman Demirel Üniversitesi |
| Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi |
| Trakya Üniversitesi |
| Uşak Üniversitesi |
| Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi |
| İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi |
Arkeoloji bölümü barındıran üniversitelerde dikkat çekmesi gereken kriterlerden biri de bölüm ile bölgenin uyumlu olmasıdır. Bu demektir ki arkeoloji bilimini besleyecek kazı çalışmalarının en çok yoğunlaştığı bölgelerdeki üniversitelerde okumak, daha avantajlıdır. Bu açıdan Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki üniversiteler de adaylar tarafından takibe alınabilir.
Arkeoloji Taban Puanları ve Başarı Sıralamaları
Arkeoloji bölümünü tercih edecek öğrencilerin başlıca merak konularından biri de bölüm taban sıralamalarıdır. Lisans eğitimi sunan arkeoloji programı, TYT ile beraber AYT EA (Eşit Ağırlık) puan türünü baz alır. Bölümü tercih etmeyi hedefleyenler, ilk sınav haricinde AYT Edebiyat-Sosyal Bilimler 1 ve Matematik testlerini çözerler.
Arkeoloji taban puanları ve sıralamaları ise diğer bölümler gibi her yıl değişiklik gösterir. Arkeoloji programına yer vererek 2021’de ilk 10’da yer alan üniversiteler ise şu şekildedir:
| Üniversite | Taban Puanı | Başarı Sıralaması |
| Bilkent Üniversitesi | 406, 18407 | 28.945 |
| Ankara Üniversitesi (İngilizce) | 308, 06178 | 257.508 |
| Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi | 300,99940 | 287.615 |
| Hacettepe Üniversitesi | 280,17670 | 386.165 |
| Akdeniz Üniversitesi | 248,87123 | 592.659 |
| Dokuz Eylül Üniversitesi | 248,18542 | 598.073 |
| Anadolu Üniversitesi | 245,35647 | 621.179 |
| Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi | 242,76733 | 642.885 |
| İzmir Demokrasi Üniversitesi | 234,28690 | 719.075 |
| Kocaeli Üniversitesi | 233,87256 | 723.078 |
Listedeki ilk 10 üniversite dışındaki üniversitelerde göze çarpan noktalardan biri, kontenjanların dolmamasıdır. Bu sorunun temelinde arkeoloji ile ilgili sıkıntıların farkında olan adayların olması ve arkeolojiye ilginin de azalmasıdır. Bununla birlikte köklü ve imkânı geniş olan üniversitelerde arkeoloji okumak, hâlâ değerli bir kazanımdır.
Arkeoloji Bölümü İş İmkanları
Bölüm ve üniversite tercihlerinde en sık sorular sorulardan biri de bölüm iş olanaklarıdır. Arkeoloji nezdinde de sürekli sorulan iş alanları, bölümü tercih edip etmeme konusunda da çoğu tereddütü sona erdirir. Öncelikle bölüm nezdinde şunu belirtelim.
Arkeoloji değer verilmesi gereken en temel disiplinlerden biri olmasına rağmen iş sahası anlamında sınırlı bir özelliğe sahiptir. Aslında bu durum yalnızca ülkemizde de geçerli değildir. Sadece yurt dışında arkeoloji disiplinini yaşatan imkânların fazla olduğu bilinir. Bununla beraber bu alanda geniş iş sahalarının olduğunu söyleyemeyiz.
Bölüm mezunları genellikle arkeolog veya akademisyen olma hedefini taşırlar. Bölümün temel özelliğinden dolayı arkeoloji bitirdikten sonra arkeolog olmak hedeflenir. Bu hedefi gerçekleştirmeye yönelik ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığının faaliyetleri takip edilir. Bununla beraber belediye destekli müze müdürlükleri ve faaliyetlerinde de arkeologlar görev alır. Lisans eğitimi ile yetinmeyi düşünmeyip akademik kariyeri hedeflerler ise yurt içi ve yurt dışı akademisyenlik yolunu açabilirler.
Sık Sorular Sorular
Arkeoloji Bölümü Hangi Fakültede Yer Alıyor?
Arkeoloji bölümü, edebiyat veya fen-edebiyat fakültesine bağlı olarak eğitim verir. Arkeoloji bölümü ile birlikte edebiyat fakültesinde yer alan yakın ilişkili bölümler de şöyledir: tarih, antropoloji, sanat tarihi, sosyoloji, coğrafya ve eski çağ dilleri.
Arkeoloji Bölümü Açıköğretim Seçeneği Var mı?
Genellikle İkinci bir bölüm okuma hevesini taşıyanların merak ettiği bu soruya da yanıt verelim. Arkeoloji bölümünün açıköğretim, uzaktan eğitim veya 2 yıllık karşılığı yoktur. Bununla beraber bazı üniversitelerin ikinci öğretim seçeneklerine sahip oldukları görülür.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Nedir?
Arkeoloji bölümü ile birlikte 4 yıllık eğitimi veren arkeoloji ve sanat tarihi bölümü de mevcuttur. Bu bölüm yalnızca vakıf üniversitelerinden olan Koç Üniversitesinde bulunur. Koç Üniversitesi arkeoloji ve sanat bölümü, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesinde yer alırken sıralaması da üst sıralarda olan üniversitelerden biridir. Bölümün 2021 verilerindeki bölüm sıralaması, 451’dir. Ayrıca Koç Üniversitesi arkeoloji ve sanat tarihi bölümü, EA puan türünden değil, SÖZ puanından öğrenci kabul eder.
Popüler kültür etkisiyle ilgi çekici bir alan olarak görülen arkeoloji, gerçekten öyle olsa da kimileri için bu alanın eğitimini almak hâlâ gereksiz. Yazımızda arkeoloji eğitimine yönelik bilgiler sunarak kimlerin bu alanı tercih etmesi hakkında da önemli kriterleri belirttik. Bundan sonra söz sizde. Umarız içinize sinecek bir 4 yıl ve meslek hayatı yaşarınız. Diğer bölümler ile ilgili bilgi arayışındaysanız da bölümler yazı dizimizi takip edebilirsiniz.
