Eğitim ve iş hayatında başarının en önemli kuralı hep bir adım daha ileriyi hedeflemek. Bir lisans programını tamamlayanlar için bir adım ilerisi yüksek lisans programını tamamlamak. Peki, yüksek lisans nasıl yapılır? Hazırladığınız rehber minvalindeki içeriğimiz sayesinde yüksek lisans ile ilgili aklınızdaki soru işaretlerini ortadan kaldırabilirsiniz.
Tezsiz Yüksek Lisans Nasıl Yapılır?
Yüksek lisansın nasıl yapıldığını tezli ve tezsiz olmak üzere iki başlıkta inceleyeceğiz. Çünkü yüksek lisansta öncelikli olarak iki türün farkını anlamak gerekir. Tezsiz yüksek lisans, Yüksek Öğretim Kurumu Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği 6. Maddesinde şöyle tanımlanmıştır: “Tezsiz yüksek lisans programı, öğrenciye mesleki konularda bilgi kazandırarak mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını gösterir. Tezsiz yüksek lisans programı toplam otuz krediden ve 90 AKTS’den az olmamak kaydıyla en az on ders ile dönem projesi dersinden oluşur. Öğrenci, dönem projesi dersinin alındığı yarıyılda dönem projesi dersine kayıt yaptırmak ve yarıyıl sonunda yazılı proje ve/veya rapor vermek zorundadır. Dönem projesi dersi kredisiz olup başarılı veya başarısız olarak değerlendirilir. Öğrencinin alacağı derslerin en çok üçü, lisans öğrenimi sırasında alınmamış olması kaydıyla, lisans derslerinden seçilebilir. Senato tarafından belirlenen esaslara göre tezsiz yüksek lisans programının sonunda yeterlik sınavı uygulanabilir. Tezsiz yüksek lisans programı ikinci lisansüstü öğretimde de yürütülebilir.”
Yönetmelikteki maddeyi şöyle özetleyebiliriz: Tezsiz yüksek lisans, tez yerine dönem projesi (kredisiz) hazırlanması ve yüksek lisansın 3 ders seçmek suretiyle 1-1,5 yıl (2 ya da 3 dönem) sürmesidir. 2020 yılında konuyla ilgili bir güncelleme yapılmıştır. Bu güncellemeye göre uzaktan öğretim ile veya ikinci öğretim lisansüstü programı ile yüksek lisans yapmak mümkün.
Tezli Yüksek Lisans Nasıl Yapılır?
Gelelim tezli yüksek lisansa. Tezli yüksek lisans, aynı yönetmelikte şu şekilde tanımlanmıştır: “Tezli yüksek lisans programı öğrencinin bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak bilgilere erişme, bilgiyi derleme, yorumlama ve değerlendirme yeteneğini kazanmasını sağlar. Tezli yüksek lisans programı toplam yirmi bir krediden az olmamak koşuluyla en az yedi ders, bir seminer dersi ve tez çalışmasından oluşur. Seminer dersi ve tez çalışması kredisiz olup başarılı veya başarısız olarak değerlendirilir. Tezli yüksek lisans programı bir eğitim-öğretim dönemi 60 AKTS kredisinden az olmamak koşuluyla seminer dersi dahil en az sekiz ders ve tez çalışması olmak üzere toplam en az 120 AKTS kredisinden oluşur.”
Yönetmelikteki maddeyi şöyle özetleyebiliriz: Tezli yüksek lisans, tez hazırlamak suretiyle tamamlanabilen lisansüstü eğitim programıdır. Tezli yüksek lisans 4 dönemde (iki yıl) tamamlanır; fakat YÖK tarafından yapılan düzenlemeyle olağanüstü durumlarda öğrencinin talep etmesi halinde süre uzatılabilir. Bu süre tez aşamasındaki öğrenciler için bir dönemdir. Tekrar başvuran öğrencilere en fazla iki dönem ek süre verilir.
Yüksek Lisans İçin Ne Gerekli?
Tez ve yüksek lisans süresi konusundaki farklılıktan sonra yüksek lisans yapma süreci aynı şekilde ilerler. Yalnız her adım her üniversitede aynı olmayabilir. Yönetmeliğe göre yüksek lisans için dil şartı yoktur; fakat üniversitelerin bazıları özellikle de tezli yüksek lisans için yabancı dil yeterliliğinin belgelenmesini (YDS, IELTS, TOEFL) talep eder.
Tezsiz yüksek lisans programlarında ALES puanı (55 puan) da üniversitelerin inisiyatifindedir. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nde genel not ortalaması için sınır belirtilmemiştir; fakat üniversitelerin bazıları sınır koyar. Bu noktada YÖK dönüşüm tablosundan yararlanabilirsiniz.
Yüksek lisans başvurusu olumlu sonuçlanan kişiler, yazılı ve sözlü mülakata tabi tutulur. Mülakat soruları da üniversitelere göre farklılık gösterir. Yüksek lisans mülakatında ne sorulur merak edenler için birkaç genel mülakat sorusu örneği verelim:
- Neden yüksek lisans yapmak istiyorsun/Neden bu alanda yüksek lisans yapmak istiyorsun?
- Alana nasıl katkı sağlayabilirsin?
- Yüksek lisans için neden bu üniversiteyi tercih ettin?
- Seni yüksek lisans programımıza neden kabul edelim?
Yüksek lisans başvurusu sırasında özgeçmiş, niyet mektubu ve referans mektubu da istenebilir. Etkili bir özgeçmiş başvurunun kabul edilme olasılığını artırır. Genel olarak yüksek lisans için istenen belgeler şunlardır:
- ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı) veya GRE (Graduate Record Examinations/Lisansüstü Kayıt Sınavları) sonuç belgesi (geçerlilik süresi 5 yıldır),
- Transkript (dersler, kazanılan notlar, dereceler, ödüller),
- Yabancı dil yeterlilik belgesi,
- Niyet mektubu,
- Referans mektubu,
- Özgeçmiş,
- Ücretin ödendiğini gösteren makbuz, dekont.
Devlet üniversitelerinde tezli yüksek lisans ücretsizdir; fakat tezsiz yüksek lisans yapmak için 1 ders için kredi başına değişen bedeli ödemek gerekir. Vakıf ve özel statüsündeki üniversiteler; tezli, tezsiz ve uzaktan yüksek lisans ücreti talep eder. Yüksek lisans ücretleri şöyledir:
| Yüksek Lisans Türü | Vakıf Üniversitelerinde Yüksek Lisans Ücretleri | Devlet Üniversitelerinde Yüksek Lisans Ücretleri |
| Tezli Yüksek Lisans | 40.000 TL -385.000 TL | Ücretsiz |
| Tezsiz Yüksek Lisans | 40.000 TL – 195.000 TL | 11.000 TL – 70.000 TL |
| Uzaktan Yüksek lisans | 25.000 TL – 175.000 TL | 11.500 TL – 50.000 TL |
ALES puanı yeterli olmayanlar, en fazla iki dönem olmak koşuluyla özel öğrenci olarak yüksek lisansa başvuru yapabilir. Özel öğrenci statüsü, mali yükümlülüklerini yerine getirilmesi ve ana bilim dalından onay alınmasıyla kazanılabilir. Özel öğrenciler, belirli koşullarda bazı dersleri alabilir. Bu noktada her üniversitenin koşulu aynı olmayabilir. Dolayısıyla tüm üniversitelerin web sitelerini tek tek ziyaret ederek detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Yurt Dışında Yüksek Lisans Nasıl Yapılır?
Yüksek lisansta dil yeterliliğini belgeleme şartının her üniversitede olmadığından bahsetmiştik. Yurt dışında yüksek lisans başvurusunda bu belgenin kesinlikle sunulması gerekir. Başka ülkedeki bir üniversiteye yapılacak yüksek lisans başvurusunu farklılaştıran yalnızca yabancı dil yeterliliği değildir. Genel olarak yurt dışında yüksek lisans başvurusu yapacak kişilerden istenen belgeleri şöyle sıralayabiliriz:
- Pasaport fotokopisi,
- Lisans diploması ve transkript belgesi (istenen not ortalaması ülkelere göre farklılık gösterir)
- Referans mektubu,
- CV (özgeçmiş),
- Motivasyon mektubu,
- 2-3 adet akademik referans,
- IELTS, PTE ya da TOEFL sınav sonuç belgesi,
- Portfolyo (sanat, tasarım, mimarlık, moda gibi alanlar için).
Yüksek lisans başvuru sistemi de not ortalaması gibi ülkeler arasında farklılık gösterir. Örneğin, Amerika’da üniversitelere direkt başvurabileceğiniz gibi Common Applications sistemini de tercih edebilirsiniz. İngiltere’de ise UCAS adı verilen merkezi başvuru sistemi kullanılır. Başvuru sonuçları koşullu, koşulsuz, mülakat ve başarısız olmak üzere 4 farklı seçenekle e-posta olarak (genel olarak tercih edilen iletişim yöntemi) gönderilir. Süreç yoğunluğa bağlı olarak 2 aya kadar uzayabilir.
Yurt dışında yüksek lisans başvurusu yapmadan önce ülke seçiminde şunlara dikkat edin:
- Başvurduğunuz ülkenin kültürüne dair bilgi edinin.
- Güney Yarım Küre’deki ülkelerde sömestr dönemleri farklıdır.
- Ülkenin ekonomik durumu hakkında bilgi edinin ve masrafları karşılayabileceğinizden emin olun.
- Kanada, Avustralya ve Amerika’daki bazı kurumların şartlı kabul sonucu verme olasılığı yüksektir.
- Yurt dışı yüksek lisans açısından öne çıkan ülkeler Amerika, Kanada, İsveç ve Avustralya’dır.
Özetle;
Yüksek lisans nasıl yapılır lisans eğitimini tamamlayan birçok öğrenci için merak konusu. Biz de Türkiye’nin eğitim portalı olarak konuya açıklık getirmek istedik ve yüksek lisans hakkında merak edilen detayları açıkladık. Yüksek lisans, prestijli bir akademik dereceye sahip olmak anlamına gelir. Akademik kariyer düşünmüyorsanız tezsiz yüksek lisans programlarını tercih edebilirsiniz. Doktora programları ile ilgileniyorsanız buraya tıklayarak doktora yapmak için ne yapmanız gerektiğine dair fikir edinebilirsiniz.
