Gemi Adamı Kimdir?
Deniz İş Kanunu 2/B maddesinde gemi adamı için şu tanımlama yapılmıştır:” Bir hizmet akdi doğrultusunda gemide görev yapan kaptan, zabit ve tayfalar ile diğer kişiler.” Bu bağlamda gemi adamı bir gemide işçi statüsünde çalışan kişilerdir. Gemi Adamı Yönetmeliği kapsamında, gemilerin her birinde büyüklük, bayrak, sınıf gibi özelliklerine göre belli sayıda gemi adamı bulunması zorunludur. Gemi adamı olarak gemide çalışmak için belirli koşulların sağlanması gereklidir.
Gemi Adamı Kursu Nedir?
Gemi adamı kursu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bağlı olarak gemicilik eğitimi veren kurumlardır. Gemi adamı belgesi almayı sağlaması nedeniyle gemi adamı belgesi kursu ibaresiyle de anılır. Bu kurslar, gemi adamı olabilmek ve denizcilik alanında kariyer yapmak isteyen kişilere yöneliktir.
Gemicilik kursu hem güverte hem de makine tarafında çalışmak üzere gemi adamı yetiştiren eğitim programlarıdır. Gemi adamı eğitimi ile gemici adaylarında gemide yaşamdan denizcilik terimlerine mesleği icra etmelerini sağlayabilecek tüm bilgi öğretilir. Gemici kursu tarafından verilen eğitimle tayfa sınıfı gemi adamı olanlar 2 yıllık hizmet sürecinin ardından usta gemici, lostromo ve gemi kaptanı unvanına sahip olabilir.
Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak denizcilik kursu hizmeti veren kurumlar veya üniversitelerin denizcilik fakülteleri tarafından verilen eğitimlerde üzerinde detaylı olarak durulan konu başlıkları şöyledir:
- Temel deniz emniyeti
- Gemi güvenliği
- Deniz kirliliği ve çevre
- Gemi makineleri
- Gemide elektrik
- Cankurtaran araçlarının kullanımı
- Gemide yangın ve yangını önleme, yangınla mücadele
- Denizde canlı kalabilme teknikleri
- İlk yardım bilgisi
- Yerli ve yabancı denizcilik ve gemicilik terimleri
Gemi Adamı Kursuna Kimler Katılabilir?
Gemi Adamları Yönetmeliğine bağlı olarak gemi adamı olarak görev yapmak üzere gemi adamı kursunda eğitim almak gereklidir. Denizciliğe meraklı olup gemi adamı mesleğini icra edebilmek, gemi adamı cüzdanı almak ve denizcilikte kariyer yapmak isteyenler gemi adamı eğitimi alabilir. Eğitime katılmak için 16 yaşını bitirmiş olmak ve en az ilkokul mezunu olmak gerekir. Kurslara kayıt sırasında gerekli evraklar şunlardır: Kimlik, ikametgâh, vesikalık fotoğraf, sağlık kuruluşları tarafından verilen ve “gemi adamı olabilir” ibaresinin bulunduğu sağlık raporu.
Gemi Adamı Belgesi Nasıl Alınır?
Gemi adamı kursu tarafından verilen eğitimin ardından katılım belgesi niteliği taşıyan gemi adamı sertifikası verilir. Bu sertifika/katılım belgesi gemi adamı belgesi (gemi adamı cüzdanı) için ön koşulun sağlandığının göstergesidir. Liman cüzdanı olarak da bilinen gemi adamı cüzdanı, denizcilerin pasaportu olarak bilinir. Gerekli belgelerle alınan cüzdanın uluslararası geçerliliği vardır.
Gemi adamı yeterliliğini gösteren ve denizcilik sektöründeki ehliyet olarak ifade edilen cüzdan bölge liman müdürlüklerince verilir. Gemi adamı cüzdanını almak için tamamlamak gereken adımlar şöyledir:
- Gemi adamı sağlık raporu almak (yetkili sağlık kuruluşları)
- İç hastalıkları, göz, KBB, Psikiyatri, Ortopedi ve Travmatoloji polikliniklerinde yapılan testlerle alınan gemi adamı olur belgesi almak
- Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü Seyahat Sağlığı Merkezi’nden gemi adamları sağlık yoklama belgesi almak
Gemi adamı olmak için ilk adımı attıktan sonra en yakın liman başkanlığından gerekli belgelerle cüzdan almak mümkündür. Bu belgeler şunlardır:
- Kimlik kartı aslı ve fotokopisi
- 4 adet vesikalık fotoğraf
- Başvuru talep formu
- STCW belgesi
- Harç dekontu
- Öğrenim belgesi, diploma
- Gemi adamı sağlık raporu
- Sicil kaydı
- Nüfus müdürlüklerinden alınan parmak izi kaydı
- Askerlik durum belgesi
- İkametgâh belgesi
Bu belgeleri hazırladıktan sonra e-devlet kapısını kullanarak C kodu almak gerekir. Ardından makbuz da belgelere eklenir.
Gemi Adamı Ne İş Yapar?
Gemi adamı kanundaki tanıma göre gemide çalışan işçidir. Gemi adamı iş tanımı gemi adamının unvanına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Gemi adamları görev dağılımı şu şekildedir:
Kaptan (süvari bey)
En yüksek statüdeki gemi adamı kaptandır. Süvari bey olarak da adlandırılan kaptan, hukuken şirketin temsilcisi konumundadır. Öncelikli görevi deniz araçlarını yönetmektir. Gemi kaptanı; derinlik bulucu, şamandıra, telsiz gibi gemicilik araçları kullanır. Geminin ve ekipmanın denetimini yapar ve güzergaha karar verir.
Baş makinist (çarkçıbaşı)
Gemi makinelerinden sorumlu en yetkili gemi adamı baş makinisttir. Baş makinistin öncelikli sorumluluğu dümen sisteminin verimli çalışmasını sağlamak ve yakıt alma limanına kadar yetecek yakıtın bulunmasını sağlamaktır. Baş makinist, yakıt defteri ve makine jurnali tutarak amirine rapor verir.
İkinci makinist (ikinci çarkçı)
Baş makinistin altındaki gemi adamı ikinci çarkçı olarak da ifade edilen ikinci makinisttir. İkinci makinist gemideki makinelerin, havalandırma fanlarının ve tüm elektrik cihazlarının bakımı ve onarımından sorumludur. Filika motorlarının iyi çalışmasını sağlamak da ikinci makinistin iş tanımına dahildir.
Üçüncü makinist (üçüncü çarkçı)
Çarkçı unvanına sahip olan üçüncü yetkili gemi adamı, hava kompresörleri ile seperatörlerinin bakımından sorumludur. Kazan bakımından da üçüncü makinist sorumludur. Üçüncü makinistin görevlerinden biri de filika motorlarının, dizel jeneratörünün ve yangın pompasının çalışabilir durumda olmasını sağlamaktır.
Dördüncü makinist (dördüncü çarkçı)
Tecrübesi en az makinist dördüncü makinisttir. Dördüncü çarkçı olarak da bilinen bu gemi adamının öncelikli görevi, balast pompası sintine gibi araçların bakımını yapmaktır. Yağ ve yakıt harcamalarını hesaplayıp kayıt altına almak, yedek parça envanteri tutmak ve yakıt alımında iskandil almak da dördüncü makinistin görevleri arasındadır.
Elektrik zabiti
Elektrik zabiti, gemide makine dairesinde çalışan gemi adamıdır. Elektrik tesisatı ve teçhizatının çalışır durumda olmasından sorumludur. Gemideki tüm motorların akülerinin şarjını kontrol eder.
Güverte reisi
En tecrübeli güverte personeli, birinci zabite karşı sorumlu olan güverte reisidir. Birinci zabitin verdiği işlerin görev dağılımını yapmakla sorumludur. Limanda ve seyirde çalışan gemi adamıdır.
Usta gemici
Gemici unvanıyla da anılan usta gemici, güverte reisine karşı sorumlu çalışan gemi adamıdır. Güvertenin temizliğinden ve bakımından sorumludur.
Makine lostromosu
İkinci makiniste karşı sorumlu olarak çalışan makine lostromosu seyirde ve limanda çalışır. Makine dairesi sintinelerinin temiz bulundurulmasından sorumludur.
Kamarot
Kamarot, her gün gemide bulunan gemi adamıdır. Gemi adamı hiyerarşisinde en alt seviyede bulunan görevlidir. Yemek servisinden, bulaşıkların yıkanmasından, malzemelerin taşınması ve yerleştirilmesinden sorumludur.
Gemi Adamı Olmak İçin Gereken Şartlar
Gemi adamı olmak için öncelikli koşul Türkiye’de gemi adamı kursu almış olmaktır. Yaş, öğrenim ve denizcilik hizmet süresini sağlamış olmak da şartlardan biridir. 5237 sayılı kanunda yer alan suçları işlememiş olup sağlık durumunun gemi adamı olmak için uygun olduğunu sağlık raporu ile belgeleyenler gemi adamı olma şartlarını sağlamış olur.
Denizcilikte kariyer yapmak isteyenlerin gemi adamı kursunun yanı sıra yat kaptanı eğitimi, usta gemici eğitimi, arpa radar eğitimi, yangın ile mücadele ileri eğitimi gibi eğitimleri alması da faydalı olur. Türkiye’de deniz yolunun ve gemi ticaretinin ne denli önemli olduğu göz önünde bulundurulduğunda gemi adamı kursu için talebin artması olasıdır.
